پرتاب موشک تحقیقاتی ایران؛گامی درجهت فضایی شدن

با اعلام این خبر از سوی ایران که محموله ای را توسط یک موشک از نوع ساوندینگ (Sounding Rocket) به فضا پرتاب کرده، میزان توسعه صنایع موشکی در ایران و در کنار آن، اهمیت واقعی فعالیت های فضایی این کشور بار دیگر مورد توجه تحلیلگران و رسانه های گروهی قرار گرفته است.

وزیر دفاع ایران در جریان کنفرانس انجمن هوافضا دستیابی به صنعت هوافضا را "اهرمی در معادلات سیاسی و کاهنده قدرت تهدید دشمنان" نامید

با توجه به این نکته که گزارش "پرتاب راکت" حدود دو هفته پس از انجام آن انتشار یافته بود، ابتدا صحت انجام این آزمایش و بعد میزان اهمیت آن ابهام هایی را در ذهن ناظران بر انگیخت.

آنچه که ایران به عنوان حرکت تازه ای در زمینه توسعه فعالیت های فضایی خود معرفی کرده در حقیقت استفاده از موشکی است موسوم به ساوندینگ به منظور پرتاب محموله ای نامشخص به فضا.

اگرچه ترسیم تصویر کاملی از قابلیت های موشک استفاده شده و یا محموله آن، تنها بر اساس اطلاعات رسمی محدودی که از سوی ایران در این مورد انتشار یافته دشوار است، اما معرفی عمومی هر دو بخش از برنامه فضایی یاد شده به خصوص با استفاده از تجارب مشابه سایر کشورها ناممکن نیست.

در عرصه فعالیت های فضایی از این موشک ها با نام ساوندینگ که بیان کننده قابلیت های آنها است یاد می کنند. این نام از اصطلاح مورد استفاده در امور هواشناسی گرفته شده و در آن زمینه به معنی اندازه گیری و سنجش است. سوخت این موشکها جامد و هزینه تولید آنها نسبتا اندک است.

نمونه ابتدائی موشک های ساوندینگ که در خاتمه جنگ دوم جهانی توسط کانادا طراحی و توسط آمریکا ساخته شد، می توانست تا ارتفاع ۱۵۰ کیلومتری رفته و محموله ای را به وزن حدود ۶۸ کیلوگرم با خود حمل کند. از نسل اول این موشک ها با نام بلاک برانت۱ یاد می شود. بلاک برانت ۱۲ که جدید ترین نوع از موشک های ساوندینگ تولید آمریکا است چهار طبقه است و ارتفاع آن به حدود چهل متر می رسد.

محموله موشک معمولا در دماغه آن نصب می شود. پس از رسیدن موشک به ارتفاع مورد نظر محموله آن تا دقایقی در حالت بی وزنی قرار می گیرد. این محموله پس از طی کردن یک نیم دایره ناقص به کمک یک چتر به زمین برمی گردد.

بلاک برانت ۱۲ که توسط ناسا، سازمان هوا و فضانوردی آمریکا، مورد استفاده قرار می گیرد قادر به حمل کلاهک هایی تا وزن ۵۰۰ کیلو گرم است. بکار گیری این موشک ها از جمله راه های ارزان قیمت برای انجام فعالیت های فضایی و تحقیقات علمی به شمار می رود.

مدت پرواز نوع ابتدایی موشک های ساوندینگ از لحظه پرتاب تا زمان بازگشت محموله آن به زمین از ۵ تا ۲۰ دقیقه است و مدار این موشک ها معمولا چیی میان ارتفاع بالون های هواشناسی و مدار قمرهای مصنوعی است.

به جز سنجش ارتفاع، محموله موشک می تواند با قرار گرفتن در شرایط خلاء نسبی به آزمایش هایی بپردازد، یا پس از رسیدن به مدار مطلوب پیام ارسال کرده و از وضعیت جوی اطلاعاتی را گرد آوری کند. این محموله توانایی تصویر برداری تلویزیونی را نیز دارد.

محموله این موشک ها را می توان تا یک ساعت پیش از پرواز در آن نصب کرد. هزینه تولید این موشک ها بسیار پایین و زمان لازم برای تولید آنها در حدود سه ماه است.

بدنه این موشک ها (کیسینگ) از فلز نسبتا سبک ساخته شده و پایین نگاه داشتن وزن آنها در افزایش برد موثر موشک عامل مهمی به شمار می رود. از این موشک ها برای انجام آزمایش های مختلف در سراسر جهان استفاده می کنند. مثلا طی ۱۲ ماه گذشته کشور سوئد ۷ موشک ساوندینگ از نوع پیشرفته را با محموله های مجهز الکترونیکی پرواز داده است.

از جمله کشور های دیگری که به طور منظم از موشک های یاد شده به منظور انجام آزمایش های علمی و تحقیقاتی استفاده می کند کشور استرالیا است. هزینه قرار دادن محموله ای در این موشک ها برای موسسات خصوصی از ۲۰۰۰ دلار تا ۳۰۰۰ دلار در نظر گرفته شده است.

به نظر می رسد فعالیت های ایران پیرامون تولید چنین موشک هایی از حدود شش تا هفت سال قبل که آن کشور برنامه تولید سوخت جامد موشکی را در دستور کار قرار داد، بطور جدی پیگیری شده باشد. بعد از آزمایش موشک زمین به دریا موسوم به کوثر که سال قبل طی مانور "پیامبر" مورد استفاده قرار گرفت، موانع تکنیکی انجام پرواز موشک نوع ساوندینگ عملا از پیش پا برداشته شده بود.

اگر چه به نظر نمی رسد قابلیت پرواز دادن چنین موشک هایی اهمیت فوق العاده ای در فن آوری پیشرفته موشکی داشته باشد، در عین حال نشان دهنده تصمیم و صبوری ایران برای تبدیل شدن به یک قدرت تثبیت شده موشکی و ورود به فعالیت های فضایی است.

سال گذشته تلویزیون ایران تصاویری را به نمایش گذاشت که طی آن قایقی از سطح
آب به پرواز در می آمد. پس از آن اعلام شد ایران موفق به تولید موشک هایی شده با کلاهک های چندگانه که رادارها قادر به رد گیری آنها نیستند. تولید اژدرهایی که سیستم های الکترونیکی قادر به انحراف آنها نیستند نیز از دیگر تولیداتی بود که مسئولان نظامی ایران تولید آن را سال پیش اعلام داشتند.

در زمینه فعالیت های فضایی ایران در ماه اکتبر سال گذشته با قرار دادن یک قمر مصنوعی کوچک توسط یک موشک روسی در مدار زمین مدعی شد که به جرگه کشورهای فعال در زمینه فضایی پیوسته است.

قصد ایران برای استفاده مخابراتی از فضا به سال ۱۹۶۸ میلادی برمی گردد که طی آن پایگاه اسدآباد آغاز به کار کرد و با استفاده از یک آنتن به قطر ۳۰ متر با قمر مصنوعی مخابراتی که برفراز اقیانوس اطلس قرار داشت ارتباط ثابت برقرار نمود.

در حال حاضر دوازده کشور جهان تکنولوژی ساخت موشک های فضاپیما را در اختیار دارند. در خاورمیانه اسرائیل تنها کشوری است که تاکنون مستقلا سفینه ای را در مدار زمین قرار داده است. انتظار می رود ایران نیز طی پنج سال آینده به چنین ظرفیتی دست یابد، مشروط بر آنکه تحریم های جهانی بر سر برنامه های هسته ای ایران به صورت مانعی ظاهر نشوند.

گفته می شود در راستای توسعه تکنولوژی موشکی و فعالیت در زمینه ساختن سفینه های کوچک ایران تاکنون از همکاری های کشورهای متعددی از جمله روسیه، چین، هند، ایتالیا و کره جنوبی برخوردار بوده است.