ماجرای کافه ترانزیت و اسکار

سرانجام اسامی 9 نامزد اولیه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان اعلام شد و متأسفانه از کافه ترانزیت در این فهرست خبری نیست. در چنین موقعیتی مرور دوباره ارزیابی و تحلیل سینماگران ایرانی درباره اسکار و سینمای ایران می‌تواند از جهات مختلف اهمیت پیدا کند.

در حالی که به نظر می آید حضور سینمای ایران درعرصه رقابت های بین المللی باید به عنوان اتفاقی ملی مورد حمایت و خوشآمد سینماگران قرار بگیرد، اظهار نظرها نشان می دهد که کاملاً هم اینطور نیست.
در حالی که برخی سینماگران کلاً نسبت به حضور سینمای ایران در اسکار به عنوان مراسمی سیاسی معترض هستند و تحریم چنین جشنواره هایی را از طرف ایران لازم می دانند، برخی دیگر جلوه های سیاسی این جشنواره را کمرنگ دانسته و نفس حضور ایران در عرصه یک مسابقه معتبر بین المللی را امری مهم می دانند.

محمدحسین حقیقی از فیلمسازانی است که اعتقاد دارد اسکار فراتر از جشنواره کن، لوکارنو و مسکو نیست و نباید حساسیتی بیش از آنها در موردش به خرج داد. به علاوه اثری از ایران باید به عرصه این رقابت راه پیدا کند که توسط بهترین های کشورمان مورد ارزیابی قرار گرفته باشد و "کافه ترانزیت" هم جزء همین انتخاب های محدود و معتبری است که می توانستیم داشته باشیم.
سعید حاجی میری هم در عین حالی که سینمای ایران را مدیون ابتکارات شخصی تک ستاره هایش می دانست، معتقد بود هر آنچه شانس برنده شدن ما در اسکار را بالا ببرد مقبول و پسندیده است. در عین اینکه "کافه ترانزیت" را فیلم شریفی می دانست که اتهام سیاهنمایی به آن وارد نیست.
محسن دامادی از سینماگرانی بود که "کافه ترانزیت" را به جهت اشاعه فرهنگی که ممکن است به کل جامعه تعمیم پیدا کند، اثر مناسبی برای معرفی به اسکار نمی دانست. ضمن اینکه معتقد بود سینمای ملی ایران معرف حضور مردم ایران در عرصه های بین المللی است. سینمایی که به اخلاقگرایی و انسانیت و تکیه بر فرهنگ غنی ما شهرت جهانی دارد.
جهانگیر کوثری هم مانند دامادی نقطه قوت سینمای ایران را نه تکنیک و اجرا بلکه تکیه بر مضامین شریف و انسانی می دانست و "کافه ترانزیت" را با پیام عشق جهانی که به همراه دارد واجد ارزش می دانست. اما مینو فرشچی در حالی که معتقد بود نماینده ایران باید بتواند در کلیه معیارها با آثار خارجی وارد رقابت شود، "کافه ترانزیت" را به جهت تصویری که از مبارزه یک زن در جغرافیای خاص خودش ارائه می دهد، نماینده قابل قبولی برای اسکار دانست.
در میان این نظرات افرادی مانند احمد طالبی نژاد، محمد اطبایی و ابوالفضل جلیلی هم بودند که همگی اعتقاد داشتند پخش کننده قوی از عوامل موفقیت یک فیلم در مسابقه اسکار است، ضمن اینکه اطبایی سرشناس بودن کارگردان را هم به این ویژگی اضافه کرد.
فیلمساز جوانی مانند مهدی کرم پور هم اعتقاد داشت کلیت سینمای ایران در قواره حضور جهانی نیست و طبعاً نمی تواند نماینده درخوری به این مراسم بفرستد. فیلمساز جوان دیگری مانند علیرضا امینی که آثارش حضور جهانی نسبتاً خوبی هم داشته، با اینکه "کافه ترانزیت" را فیلم خوب و ارزشمندی دانسته، ولی شانسی برای حضور این فیلم بین پنج فیلم خارجی انتخابی قائل نشده بود.
از میان منتقدان ایرانی علی شیدفر با اینکه "چهارشنبه سوری" را اثری کاملتر برای حضور در اسکار می دانست، اما معتقد بود "کافه ترانزیت" به عنوان یک تولید چندملیتی و مشارکت خارجی ها، دارای شانس بیشتری خواهد بود.
طهماسب صلح جو هم با ذکر این نکته که اسکار به آثار حرفه ای گرایش دارد "کافه ترانزیت" را به جهت طرح یک مسئله جهانی با شخصیت هایی بومی و غیربومی واجد امتیازات مثبت برای ارزیابی در اسکار دانسته بود.
با همه حرف و حدیث های عنوان شده پیرامون حضور "کافه ترانزیت" به عنوان نماینده ایران در اسکار، موافقان و مخالفان و پیش بینی های غیررسمی که سینماگران ترجیح دادند نزد خود نگاه دارند و انعکاس ندهند، اسامی 9 فیلم برگزیده که قرار است پنج برگزیده اصلی از میان آنها انتخاب شوند، اعلام شد و متأسفانه از "کافه ترانزیت" در این میان خبری نیست. اما آنچه انکارناپذیر است تعاریف کارشناسانه ای است که سینماگران برای نماینده ایران در یک جشنواره جهانی عنوان کردند.
هر چند به نظر طبیعی می آید درباره حضور یک فیلم خاص مانند "کافه ترانزیت" حرف و حدیث های متناقضی مطرح شود چرا که در این مورد بحث سلیقه و معیارهای شخصی افراد با توجه به سبک، دانش و دغدغه های آنها مطرح است، اما آنچه نامعمول به نظر می آید بحث زیر سئوال بردن نفس حضور جهانی سینمای ایران است که موجب واگرایی در اظهارنظرها و ارزیابی ها شده است. نمی دانیم اگر این واگرایی و تناقضات از چنین مواردی به مباحث حیاتی تر و مهمتر راه پیدا کند، چطور می توان توجیه منطقی برای آن پیدا کرد و یا اینکه جوابگوی پیامدهای منفی و مثبتش بود؟