گره ای تازه بر کلاف پرونده اتمی ایران

مهمترین فصل این قطعنامه اعمال تحریم صدور تجهیزات اتمی به ایران است.

رئیس جمهور ایران به کشورهای غربی هشدار داده بود بر توقف غنی سازی اورانیوم در ایران اصرار نکنند.

بر اساس قطعنامه 1737 شورای امنیت، کشورهای جهان ملزم شده اند از تأمین مواد و فن آوری های ویژه‌ ای که می ‌تواند در برنامه اتمی یا موشکی ایران استفاده شود، خودداری کنند و سرمایه یازده شرکت‌ و دوازده فرد مهم در برنامه ‌های اتمی و موشکی ایران را نیز باید مسدود کنند.

خبرگزاری فرانسه به نقل از ضمیمه متن قطعنامه تحریم ایران فهرست کامل مؤسسات و افراد مشمول تحریم را منتشر کرده که در میان آنها نام های فرمانده کل و فرمانده نیروی هوایی سپاه نیز به چشم می خورد.

پیش از این قرار بود سفر مقامهای مرتبط با برنامه اتمی ایران نیز ممنوع شود اما به اصرار روسیه این بند از بیانیه تغییر کرد و کشورها تنها ملزم به ارائه گزارشی از سفر این افراد به کمیته تحریم سازمان ملل شده اند.

سه ماه تلاش

قطعنامه ای که در آخرین روزهای سال ۲۰۰۶ از تصویب شورای امنیت سازمان ملل گذشته حاصل نزدیک به سه ماه مذاکرات پی در پی اعضای گروه موسوم به ۱+۵ است که شامل پنچ عضو دائم شورای امنیت ( آمریکا، فرانسه، بریتانیا، چین و روسیه) به همراه آلمان می شوند.

بهار گذشته این شش کشور بسته ای شامل مشوق های تجاری، اقتصادی و اتمی در قبال تعلیق برنامه غنی سازی اورانیوم به ایران پیشنهاد کردند که رد این پیشنهاد از سوی ایران اولین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را در پی داشت که تا پایان ماه اوت میلادی به ایران فرصت داد غنی سازی اورانیوم و کلیه فعالیتهای مرتبط با آن را به حال تعلیق درآورد.

جمهوری اسلامی این قطعنامه را رد کرد و کشورهای ۱+۵ صدور قطعنامه تحریم را پاسخی به سرپیچی ایران از درخواست شورای امنیت سازمان ملل عنوان می کنند.

ساعاتی پیش از جلسه شورای امنیت، رئیسان جمهور روسیه و ایالات متحده طی تماسی تلفنی درباره قطعنامه تحریم ایران گفتگو کردند.

روسیه طی سه ماه مذاکراتی که بر سر پیش نویس این قطعنامه در جریان بود اصلاحات زیادی بر قطعنامه اعمال کرد.

در پیش نویس اولیه قطعنامه از نیروگاه بوشهر که روسیه سرگرم ساخت آن در شهر بوشهر ایران است به عنوان استثنا از تحریم نام برده شده بود اما روسیه پافشاری کرد که لزومی برای استثنا قرار دادن یک همکاری قانونی و شفاف وجود ندارد.

به این ترتیب همکاری و صدور تجهیزات برای رآکتورهای آب سبک و اورانیوم با درجه غنی شده پایین به عنوان سوخت اتمی از فهرست تحریم مستثنی شده است.

روسیه در جریان مذاکراتی که برای تصویب قطعنامه انجام شد دیپلماسی ظریفی میان کشورهای ۱+۵ از سو و ایران به عنوان شریک اتمی اش از سوی دیگر به کار بست.

کارشناسان تماس تلفنی رییس جمهور روسیه با جورج بوش را در آخرین لحظات پیش از جلسه رأی گیری که منجر به تصویب قطعنامه شد، نمونه ای از دیپلماسی امتیازگیری روسیه عنوان می کنند.

روسیه پیش از این با تعدیل پیش نویس قطعنامه تلاش کرده بود ایران را تا حد امکان از سیاستهای کرملین راضی نگه دارد و در گام آخر با رأی مثبت به قطعنامه قدمی به سوی همکاری با غرب برداشت.

برنده هر دو میدان

با شکست مذاکرات ایران و اروپا، ایران تلاش کرد از روسیه به عنوان میانجی تازه ای در مذاکرات اتمی استفاده کند.

با این همه در شرایطی که قطعنامه تحریم تصویب شده، روسیه به تنهایی بازار اتمی ایران را که طبق اعلام مقامات جمهوری اسلامی به بیست نیروگاه اتمی احتیاج دارد، در اختیار خواهد داشت.

محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران هفته گذشته با هشدار به کشورهای غربی از آنها خواسته بود از اصرار بر توقف غنی سازی اورانیوم در ایران دست بردارند تا ایران آنها را "دشمن" خود قلمداد نکند.

از فحوای کلام رییس جمهور ایران به نظر می آید که این هشدار شامل کشورهای روسیه و چین نبوده است اما با این همه ایران پیش از این اعلام کرده بود که تصویب قطعنامه تحریم، تجدیدنظر در همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی را هم در پی خواهد داشت.

منتقدان سیاست اتمی ایران از جمله حسین شریعتمداری مدیر مسئول روزنامه کیهان خواهان خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاحهای اتمی موسوم به "ان پی تی" هستند اما علی لاریجانی سرپرست پرونده اتمی ایران پیش از این گفته بود که خروج از این پیمان در دستور کار جمهوری اسلامی قرار ندارد.

مهلت تازه

قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد از محمد برادعی مدیرکل آزانس بین المللی انرژی اتمی خواسته است ظرف شصت روز گزارشی به شورای حکام آژانس بین ‌المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل ارائه دهد که آیا ایران تعلیق "کامل" و "پایدار" همه فعالیتهای ذکر شده در قطعنامه را انجام داده است یا خیر.

در صورتی که ایران تا ۲۳ فوریه سال ۲۰۰۷ (چهارم اسفند ۱۳۸۵) درخواست های این قطعنامه را اجرا نکند شورای امنیت اقدامات دیگری را بر اساس ماده ۴۱ فصل هفتم منشور سازمان ملل انجام خواهد داد که به اعتقاد کارشناسان افزودن به دامنه تحریمها خواهد بود.

قرار است در صورت تعلیق غنی سازی اورانیوم در ایران و بازگشت ایران به مذاکره، تحریمهای قطعنامه نیز به حالت تعلیق درآید.

سرنوشت حقوق بشر  در صورت ادامه بررسی پرونده ایران توسط شورای امنیت، مطرح شدن دیگر موضوعات از جمله مباحث مربوط به حقوق بشر در ایران در آینده ای نه چندان دور محتمل به نظر می رسد.

جمهوری اسلامی پیش از این اعلام کرده بود که فعالیتهای اتمی را تعلیق نخواهد کرد و در جریان جشن های سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی که حدود یک ماه دیگر برگزار می شود دستیابی به فن آوری اتمی را که به گفته مقامات ایران صلح آمیز و برای تولید برق است، جشن خواهد گرفت.

با توجه به موضع ایران و گروه ۱+۵ افق دستیابی به راه حلی پایدار در مدت ضرب الاجل شصت روزه ای که شورای امنیت به ایران داده است، چندان روشن به نظر نمی رسد.

برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که در صورت ادامه بررسی پرونده ایران توسط شورای امنیت، مطرح شدن دیگر موضوعات از جمله مباحث مربوط به حقوق بشر در ایران در آینده ای نه چندان دور محتمل به نظر می رسد.

احتمالی که قوت گرفتن دموکراتها در هیئت حاکمه ایالات متحده آن را بیشتر کرده است.