جایزه بهترین کمیک خارجی نشریه «د.ب.د» برای مانا نیستانی
فرین عاصمی
رادیو فردا : مانا نیستانی٬ کاریکاتوریست ایرانی مقیم پاریس جایزه بهترین کمیک خارجی مجله «د.ب.د» را برای کتاب «مسخ ایرانی» برد.
این کاریکاتوریست که تاکنون جوایز زیادی دریافت کرده٬ می‌گوید این کتاب در حقیقت شرح حال او پس از خروجش از ایران است. مانا نیستانی پیش از این نشان لیاقت انجمن روزنامه‌نگاران سازمان ملل را دریافت کرده بود. او در سال ۲۰۱۰ هم از سوی «شبکه بین‌المللی مدافع حقوق کاریکاتوریست‌ها» نشان بین‌المللی شجاعت در کاریکاتور مطبوعاتی را دریافت کرد.
یکی از کاریکاتورهای مانا نیستانی در سال ۱۳۸۵ در نشریه «ایران جمعه» متعلق به روزنامه ایران به بروز اعتراض‌هایی در آذربایجان و درمیان ترک زبان‌های ایران منجر شد. این کاریکاتوریست به دنبال این اعتراض‌ها سه ماه زندانی شد و پس از آن ایران را ترک کرد.
رادیو فردا به بهانه جایزه بهترین کمیک خارجی مجله «د.ب.د» با مانا نیستانی گفت‌وگو کرده است.
آقای نیستانی ابتدا درباره جایزه بهترین کمیک خارجی مجله د.ب.د برایمان توضیح دهید؟
این بخشی است از یک مجموعه جوایز که نشریه تخصصی «د.ب.د» هرسال به کمیک‌های برتر در فرانسه می‌دهد. این جایزه جدید التاسیسی است. امسال چهارمین سال اهدا این جوایز بود. در بخش‌های مختلف به بهترین سناریو٬ بهترین ترسیم و بهترین به مفهوم مطلق جایزه می‌دهند. بخشی هم هست به اسم کمیک غیر فرانسوی یا کمیک خارجی که به فرانسه ترجمه شده است. من امسال این شانس را داشتم که برنده این بخش باشم به همراه کمیک دیگری که مشترکا بردیم.
آقای نیستانی نحوه انتخاب آثار توسط مجله د.ب.د به چه صورت است؟
- این نشریه به صورت مداوم و منتقدانه تمام کمیک‌هایی که در فرانسه منتشر شده‌اند را دنبال کرده و درباره آنها در طول سال نقد می‌کند و امتیاز می‌دهد و درباره آنها مطلب می‌نویسد. بررسی می‌کند و خودش انتخاب می‌کند و حالت مسابقه ندارد. خودش از کارهایی که بررسی کرده در آخر سال تعدادی را کاندیدا کرده و به آنها جایزه می‌دهد.
موضوع کتاب مسخ ایرانی درباره چیست؟
اولین کتابی که به زبان غیرفارسی و به زبان فرانسوی از من منتشر شده همین « مسخ ایرانی» است که در واقع جریانی است که برای خودم اتفاق افتاده و اتوبیوگرافی خودم در سال ۸۵است و اتفاقی که در روزنامه ایران منجر به زندان رفتن من شد. حکایت ۷ یا ۸ ماهه ای از زندگی من که در گریز از ایران و سعی در رسیدن به جایی امن گذشت را به صورت یک کمیک دویست صفحه‌ای آن را چاپ کردم و البته استقبال خوبی هم از کتاب من در فرانسه شد.
طرفداران کارهای شما اگر بخواهند کتاب شما «مسخ ایرانی» را بخوانند و اگر به نسخه فرانسوی آن دسترسی نداشته باشند و بخواهند آن را به فارسی بخوانند٬ آیا نسخه فارسی‌اش هم چاپ شده است؟
متاسفانه هنوز خیر. خودم خیلی دوست دارم که حتما مخاطبیبن ایرانی هم این کتاب را ببینند و حتما نسخه فارسی و انگلیسی هم داشته باشد. در واقع موجود هم هست. من خودم کتاب را به فارسی نوشتم و به انگلیسی ترجمه شد و بعد ناشری فرانسوی آن را چاپ کرد. ناشری که پیدا کردم ناشر فرانسوی بود.
شما معمولا برای کتاب‌های اولیه خودتان باید حق مالکیت انحصاری به ناشر بدهید درنتیجه مالک کتاب و حق چاپ آن ناشر فرانسوی است و هنوز ناشر ایرانی یا انگلیسی مناسبی پیدا نشده که حق چاپ فارسی یا انگلیسی را از ناشر فرانسوی بخرد و کتاب را منتشر کند. امیدوارم حداقل نسخه انگلیسی بتواند به زودی ناشری پیدا کند.
آقای نیستانی بعد از انتخابات سال ۸۸ تعدادی از کارتونیست‌های مطرح از ایران خارج شدند. البته شما خودتان قبل از سال ۸۸ از ایران خارج شدید. به نظر شما الان وضعیت کاریکاتور در ایران به چه صورت است؟
به نظرم وضعیت انقدر بد شده که وقتی خبر شنیدم کاریکاتور «هادی حیدری» در روزنامه «شرق» تبرئه شد٬ به نظرم معجزه آمد. امیدوارم وضع بهتر شود و به این شکل نماند.
در حال حاضر متاسفانه کاریکاتور در ایران به شدت تحت فشار و زیر ذره‌بین است.
این دیگر برای کاریکاتور مطبوعاتی ایرانی سابقه‌ای شده که بهانه‌ای برای جنجال‌های دیگر شود. معمولا هم هدف چیز دیگری بوده و نه واقعا چیزی که کاریکاتور می‌خواسته بگوید و یا در درونش مستتر بوده است. فقط تبدیل به ابزاری برای تعطیلی نشریات شده و باعث شده که کارتونیست ایرانی خیلی تحت فشار باشد و نتواند به راحتی کار انجام دهد و به خودسانسوری روی بیاورد یا سردبیرهای نشریات خودشان کارهای مختلف را قلع و قمع کنند.