دیدار با خانواده‌های عاملان حمله داعش در مسکو ؛ «آزار پسرم به مورچه هم نمی‌رسید»
+3
رأی دهید
-1
متهمان حمله به روسیهبی بی سی، سهراب ضیاء:
یک ماه از حمله مسلحانه به تالار کروکوس در حومه مسکو، پایتخت روسیه، می‌گذرد. حمله‌ای که ۱۴۵ کشته و بیش از ۵۵۰ زخمی بر جا گذاشت و داعش مسئولیتش را بر عهده گرفت.
مقامات روسیه در پی این حادثه ۱۲ نفر را بازداشت کردند که ۱۱ تن آنها شهروند تاجیکستان هستند. از این افراد، چهار نفر به عنوان عاملان اصلی این حمله در مسکو تفهیم اتهام شده‌اند.
به محل زندگی این افراد رفتم و با خانواده و آشنایان این ۴ نفر دیدار و گفتگو کردم.
والدین دلیرجان میرزایفدیدار با پدر و مادر دلیرجان میرزایف
لاهور، بخشی از ناحیه رودکی در حومه جنوب دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، است. دلیرجان میرزایف که در ابتدا رسانه‌های روسی او را رهبر «گروه تروریستی» حمله به سالن کنسرت در مسکو معرفی کرده بودند، ساکن روستای «گله خانه» است.
دلیرجان میرزایف ۳۲ ساله از ۱۰ سالگی در این محل زندگی کرده است. به گفته والدینش، او دو سال بعد از پایان مکتب، گواهینامه رانندگی گرفت و در بیش از ۱۰ سال گذشته ، ۶ یا ۷ ماه در روسیه کار می‌کرده است.
دلیرجان میرزایفاو شش ماه پیش به روسیه رفت و در شهر نووسیبیرسک راننده تاکسی بود. در تاجیکستان همراه پدرش با مینی‌بوس مسافران را جا به جا می‌کرد. او یک هفته پیش از حمله مسکو با مادرش تماس گرفت.
گلرکت میرزایوا، مادر دلیرجان به من گفت: «دلیرجان ۱۷ مارس با من صحبت کرد. گفت که ۲۰ مارس مدت اقامتش در روسیه به آخر می‌رسد. گفت تاجیکها را اخراج می‌کنند و اگر اخراج کنند، دیگر به مسکو نمی‌توانم بروم. من خانه می‌روم، تا ۲۵ مارس باید در خانه باشم.»
چند ساعت بعد از حمله مسکو، دلیرجان میرزایف را در ولایت بریانسک روسیه بازداشت کردند. روز بعد، مأموران امنیتی تاجیکستان پدر و مادر، همسر، مادرعروس و یک برادر دلیرجان را با خود بردند و به جز پدر بیمارش، آنها را ۷ روز بازجویی کردند.
گلرکت میرزایوا، مادر دلیرجان میرزایف گفت: «اصلاً باور ندارم از فرزند خودم که همین خیل کار را او کند (او این کار را انجام داده باشد). او مورچه را آزار نمی‌داد، مرغ را کشته نمی‌توانست.»
هشت سال پیش روشنجان، برادر بزرگتر دلیرجان که متولد ۱۹۸۶ است، به روسیه رفت و ناپدید شد. والدینش نمی‌دانند او زنده است یا نه. مقامات می‌گویند، او به سوریه رفت و به اتهام دست داشتن در فعالیتهای تروریستی تحت تعقیب است.
برات میرزایف، پدر دلیرجان میرزایف در این رابطه به بی بی سی گفت: «روشنجان سال ۲۰۱۶ به مهاجرت رفته بود. چند ماه بعد پزشکان به او گفتند که ریه‌هایش مشکل دارند. در بیمارستانی در مسکو ۷ ماه بستری بود. ماه اکتبر یا نوامبر از بیمارستان مرخص شد و گفت که به سن پترزبورگ می‌رود و اتوبوس می‌گیرد. بعد از آن بی‌نام و نشان شد.»
شش ماه پیش، قبل از این که دلیرجان میرزایف به روسیه مهاجرت کند، همسر و ۴ فرزندش را به این خانه آورده بود، پس از حمله اکنون خانه خالی استخانه روشنجان در چند صد متری خانه والدینش است. خانه‌ای با دو اتاق کوچک. اطراف آن را با سیم خاردار و پارچه «دیوار» گرفته‌اند.
شش ماه پیش، قبل از این که دلیرجان میرزایف به روسیه مهاجرت کند، همسر و ۴ فرزندش را به این خانه برده بود. خبر بازداشت اورا در پی حمله مسلحانه مسکو، همسر و فرزندانش از این جا شنیدند.
اکنون در این خانه کسی زندگی نمی‌کند. همسر دلیرجان پس از دیدن عکسها و تصاویر حمله مسلحانه در مسکو و بازداشت شوهرش شوکه شد و حالا در خانه مادرش زیر نظر پزشکان است.
معلم تاریخ دلیرجاندلیرجان میرزایف در مکتب روستای گله خانه در ناحیه رودکی، واقع در حومه جنوب شهر دوشنبه تحصیل کرد.
از مظفر یقوبف، آموزگار تاریخ در این مکتب درباره دلیرجان میرزایف پرسیدم. او گفت: «ممکن است نافهمی کرده باشد، ممکن است فکر کرده با این راه صاحب پول و مال می‌شود و از این ماجرا خلاص می‌خورد (می‌شود).»
روستای گله خان که دلیرجان زندگی می‌کرد
خانه سعید اکرمسفر به چمنزار
روستای چمنزار شهر وحدت، در ۲۵ کیلومتری شرق شهر دوشنبه واقع است. سعیداکرم رجب علیزاده ۳۰ ساله، یکی دیگر از متهمان حمله مسکو این جا زندگی می‌کرد.
مقامات تاجیک بستگان اورا نیز بازجویی کرده‌اند. آنها حاضر نشدند با ما صحبت کنند. خبر بازداشت سعید اکرم را تا حالا به مادرش که بیماری قلب دارد، نگفته‌اند.
به گفته عمویش سعید مختار، سال ۲۰۱۸ سعید اکرم را برای نقض مقررات اقامت در روسیه ۵ سال از حق ورود به این کشور محروم کرده بودند. او بعد از پایان این مدت، در اوایل سال میلادی جاری به روسیه برگشت.
چند سال اخیر سعید اکرم در یک بازار مصالح ساختمانی، در نزدیکی خانه‌شان مشغول کار بود و خرج روزگار خودش و همسر و دو فرزندش را تأمین می‌کرد. همکارانش حاضر نشدند با ما صحبت کنند.
گلبرگ طاهروا به یاد آورد که سال ۲۰۰۱ به سعید اکرم در کلاس اول درس دادهدر مکتب روستای چمنزار، آموزگاری به نام گلبرگ طاهروا به یاد آورد که سال ۲۰۰۱ به سعید اکرم در کلاس اول درس داده بود.
خانم طاهروا به بی بی سی گفت: «کلاس اولی که درس می‌دادم، کلاس سعید اکرم بود. سال اول کارم شاید چند بار دگمه پیراهن اورا انداخته (بسته) باشم . شاید مویش را شانه کرده باشم. برای همین زود احساسی می‌شوم. (اشک می‌ریزد). باورم نیامد که پسری که ما درباره بدی او در روستا چیزی نشنیدیم، کار بدی کرده باشد.»
به گفته هم روستایی‌هایش، سعیداکرم رجب علیزاده اندیشه‌های افراطی نداشته و اهل نماز نبوده است.
محمدصابر فیضفدیدار از زادگاه جوان‌ترین متهم حمله مسکو
جوان‌ترین متهم حمله مسکو محمدصابر فیضف است که ۲۰ مه، تا کمتر از یک ماه دیگر ۲۰ ساله می‌شود. روزی که به زادگاه او- روستای محمدشاه پایان ناحیه رودکی رفتم، دروازه خانه‌شان بسته بود.
برادر و مادرش حاضر نشدند با من گپ زنند. آن روز مادر محمدصابر -سیرم فیضوا را برای بازجویی به وزارت کشور تاجیکستان دعوت کرده بودند. برادرش تنها گفت که محمدصابر پسر کوچک خانواده است و دو سال پیش به روسیه مهاجرت کرده بود. او در ولایت ایوانوفو آرایشگری می‌کرد. پدرش که حالا در روسیه است، سالها پیش، همراه مادر محمدصابر در مکتب روستا آموزگار بوده است.
محمدصابر فیضف، ۱۱ سال، در این مکتب تحصیل کرده است. من با برخی از آموزگاران سابق او صحبت کردم. هیچ کدام از آنها باور ندارند که شاگرد پیشینشان در چنین حمله مسلحانه‌ای که منجر به کشته شدن دهها نفر از افراد بی‌گناه شد، دست داشته باشد.
به گفته آموزگارانش محمدصابر به ریاضی علاقه زیادی داشت، عاشق فوتبال بود و آرزوی تحصیل در رشته پزشکی را در سر داشت. آنها از گرایش و علاقه محمد صابر به گروههای افراطگرا اظهار بی اطلاعی کردند.
عبدالعزیز عبدالسمداف، معاون مدیر مکتب شماره ۷۴ ناحیه رودکیعبدالعزیز عبدالسمداف، معاون مدیر مکتب شماره ۷۴ ناحیه رودکی در این باره گفت: «تعلیم دینی گرفتن و به نماز رفتنش را ندیده بودم. بعضی‌ها می‌گویند، گویا تعلیمات دینی می‌گرفت، اما در وقت تحصیل در مکتب چنین چیزی را ما ندیدیم. اگر بعد از فارغ شدن از مکتب تغییر نیافته باشد، رفتار و کردارش در وقت تحصیل عادی بود و باور شخص نمی‌آید که او چنین کاری کرده باشد.»
به گفته سعیدرحمان حبیبف، امام مسجد روستای محمدشاه پایان ناحیه رودکی، در تفاوت با پدر و بعضی برادرانش، محمدصابر جوان مذهبی نبود. آقای حبیبف گفت: «پدرش به مسجد می‌آمد. گهگاهی یکی از برادرانش هم می‌آمد. او روزهای جمعه در نزد مسجد ما میزی می‌گذاشت برای فروش تسبیح و عطریات. بعضی وقتها محمدصابر به برادرش کمک می‌کرد.»
فریدون شمس‌الدین«زندانی و نانوایی پیشین»
روستای لایاب شهر حصار، در ۴۰ کیلومتری شمال غرب شهر دوشنبه، زادگاه فریدون شمس‌الدین ۲۵ ساله است. او دو سال پیش ازدواج کرده و صاحب یک فرزند هشت ماهه است.
بستگان او هم که از سوی مقامات بازجویی شده‌اند، از گفتگو با خبرنگاران خودداری می‌کنند. فریدون شمس‌الدین شش ماه پیش برای بار چهارم به روسیه رفت.
مدرسه‌ای که فریدون می‌رفتاو حدود ۱۰ سال پیش، زمانی که محصل بود، شش سال زندانی شد. جرمش «آزار جنسی» خوانده شد، اما خانواده او این اتهام را رد می کند و می گوید به او تهمت زده‌اند و بی‌جهت به زندان رفته است.
چهار سال پیش، بعد از آزادی از زندان، فریدون شمس‌الدین مدتی در نانوایی در شهر حصار کار کرد. به گفته خانواده و دوستانش او نه اهل مشروب بود و نه نماز می خواند.
چنین به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر، بیکاری، فقر و ناآگاهی باعث رو آوردن بعضی تاجیکها به سازمانها و گروههای افراطی و دهشت‌افکن در تاجیکستان و خارج از آن شده است.
پس‌لرزه‌های حمله مسلحانه مسکو
پس از گذشت سه هفته از حمله مسلحانه مسکو، وزیر خارجه تاجیکستان خواستار تحقیق «بی‌طرفانه و منصفانه» حمله مسکو شد. سراج‌الدین مهر‌الدین روز ۱۲ آوریل، در جلسه شورای وزیران خارجه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در شهر مینسک بلاروس گفت که پخش تصاویر بازداشت عاملان احتمالی حمله تروریستی در مسکو با استفاده از شکنجه علیه آنها غیرقابل قبول است.
وزیر خارجه تاجیکستان گفت که «در پی یک کارزار اطلاعاتی نادرست، در باره شهروندان تاجیکستان تصور منفی شکل می‌گیرد که نباید به آن راه داده شود. همه باید مجازات شوند: سازمان‌دهندگان، عاملان، شریکان و فرمایشگر این جنایت مدهش».
به گفته سراج‌الدین مهر‌الدین، در جریان تحقیق حمله تروریستی ۲۲ مارس در مسکو، مقامات روس باید معیار و اصول حقوق بین‌المللی و مقررات قوانین خود را، مخصوصاً در مورد فرض براعت، منع شکنجه و مناسبت بی‌رحمانه رعایت کنند.
لغو سفرهای بدون ویزای تاجیکها به ترکیه
بعد از حمله مسکو، ترکیه اعلام کرد که برای سفر شهروندان تاجیکستان به این کشور مقررات ویزا اعمال می‌کند. رجب طیب أردوغان ، رئیس جمهور ترکیه ۶ آوریل مصوبه‌ای را در این زمینه امضا کرد.
از ۲۰ آوریل شهروندان تاجیکستان با گذرنامه‌های معمولی و بدون ویزا نمی‌توانند عازم ترکیه شوند. ارزش ویزا برای یک بار سفر ۶۰ دلار و برای سفرهای متعدد ۱۹۰ دلار مقرر شده است.
تا حالا تاجیکها می‌توانستند بدون ویزا به ترکیه سفر کنند و ۹۰ روز آن جا بمانند. ترکیه در توضیح دلایل اعمال مقررات ویزا برای شهروندان تاجیکستان چیزی نگفته است، اما اکثر رسانه‌های روسی این تصمیم ترکیه را به حمله به سالن کروکوس در مسکو و یک کلیسای مسیحی در استانبول پیوند داده‌اند که در میان متهمان آن شهروندان تاجیکستان هم حضور دارند.
ترکیه پیشتر گفته بود که دستکم دو متهم حمله به تالار کروکوس بعد دیدار کوتاه‌مدتی از ترکیه، از استانبول به مسکو پرواز کرده بودند. تاجیکستان نیز اخیراً سفر بدون ویزای اتباع ترکیه به این کشور را لغو کرد و گفت که به منظور اجرای اصل «مقابله به مثل» چنین تصمیمی را اتخاذ کرده است.
امامعلی رحمان: «باید شدت مهاجرت را کاهش بدهیم»
امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان ۱۱ آوریل در مراسم افتتاح قلعه خجند در مرکز استان سغد، در شمال این کشور با اشاره به «وضع نهایت مرکب و پیچیده جهان معاصر» خواستار کاهش شدت مهاجرت شد.
آقای رحمان گفت: «در شرایط امروزه ما باید هرچه بیشتر کار کنیم، زحمت کشیم، سازیم، وطنمان را باز هم آباد گردانیم، تولید محصولات را افزایش بدهیم، کارگاه و کارخانه‌های تولیداتی بنیاد کنیم، برای هم‌دیارانمان جایهای کاری مهیا کنیم و شدت مهاجرت کاری را تا قدر امکان کاهش بدهیم.»
بسیاری بر این باورند که منظور رئیس جمهور تاجیکستان کاهش روند مهاجرت تاجیکها به روسیه است.
بازداشت یک «تاجیک داعشی» در ایتالیا
پلیس ایتالیا ۸ آوریل یک شهروند ۳۲ ساله تاجیکستان را به نام الهام سیرحمان‌زاده در فرودگاه فیومیچینوی رم بازداشت کرد. او از شهر آیندهوون هلند وارد ایتالیا شده بود.
پلیس ایتالیا اورا به تروریسم و عضویت در گروه داعش متهم کرده است. به نوشته رسانه‌ها، آقای سیرحمان‌زاده به جرم قاچاق اسلحه در اوکراین محکوم شده، ماه ژوئیه سال ۲۰۲۳ در بلژیک بازداشت شده، اما زود آزاد شده است.
به گفته مقامات ایتالیا، الهام سیرحمان‌زاده در سال ۲۰۱۴ به گروه داعش در سوریه پیوست، از آن به بعد در حال فرار بوده است و از مدارک ازبکی، قرقیزی و اوکراینی استفاده کرده است.
به گزارش رسانه‌های ایتالیا، بازداشت الهام سیرحمان‌زاده با درخواست تاجیکستان و از سوی اینترپل، پلیس بین‌المللی صورت گرفته است. مقامات تاجیکستان تا هنوز در این رابطه واکنش نشان نداده‌اند..
بازگشت اجباری یا اخراج مهاجران؟
معلوم نیست که در یک ماه آخر و در پی افزایش بیگانه‌ستیزی در روسیه چه تعداد از کارگران مهاجر تاجیک به کشورشان برگشته‌اند.
اما گزارشهای رسیده از روسیه حاکی است که بعضی از مشتریان در روسیه از خدمات رانندگان تاکسی تاجیک استفاده نمی‌کنند و پلیس روس و ساکنان بومی کارگران مهاجر تاجیک را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند.
گزارشهایی هم منتشر شده که بعضی مهاجران تاجیک را از فرودگاه مسکو به دوشنبه برگردانده‌اند. با توجه به نرخ بالای بیکاری، در تاجیکستان نگرانی از موج بازگرداندن کارگران مهاجر تاجیک از روسیه در حال افزایش است.
مقامات روسیه در پی این حادثه ۱۲ نفر را بازداشت کردند که ۱۱ تن آنها شهروند تاجیکستان هستند. از این افراد، چهار نفر به عنوان عاملان اصلی این حمله در مسکو تفهیم اتهام شده‌اند.
به محل زندگی این افراد رفتم و با خانواده و آشنایان این ۴ نفر دیدار و گفتگو کردم.
والدین دلیرجان میرزایفدیدار با پدر و مادر دلیرجان میرزایفلاهور، بخشی از ناحیه رودکی در حومه جنوب دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، است. دلیرجان میرزایف که در ابتدا رسانه‌های روسی او را رهبر «گروه تروریستی» حمله به سالن کنسرت در مسکو معرفی کرده بودند، ساکن روستای «گله خانه» است.
دلیرجان میرزایف ۳۲ ساله از ۱۰ سالگی در این محل زندگی کرده است. به گفته والدینش، او دو سال بعد از پایان مکتب، گواهینامه رانندگی گرفت و در بیش از ۱۰ سال گذشته ، ۶ یا ۷ ماه در روسیه کار می‌کرده است.
دلیرجان میرزایفاو شش ماه پیش به روسیه رفت و در شهر نووسیبیرسک راننده تاکسی بود. در تاجیکستان همراه پدرش با مینی‌بوس مسافران را جا به جا می‌کرد. او یک هفته پیش از حمله مسکو با مادرش تماس گرفت.گلرکت میرزایوا، مادر دلیرجان به من گفت: «دلیرجان ۱۷ مارس با من صحبت کرد. گفت که ۲۰ مارس مدت اقامتش در روسیه به آخر می‌رسد. گفت تاجیکها را اخراج می‌کنند و اگر اخراج کنند، دیگر به مسکو نمی‌توانم بروم. من خانه می‌روم، تا ۲۵ مارس باید در خانه باشم.»
چند ساعت بعد از حمله مسکو، دلیرجان میرزایف را در ولایت بریانسک روسیه بازداشت کردند. روز بعد، مأموران امنیتی تاجیکستان پدر و مادر، همسر، مادرعروس و یک برادر دلیرجان را با خود بردند و به جز پدر بیمارش، آنها را ۷ روز بازجویی کردند.
گلرکت میرزایوا، مادر دلیرجان میرزایف گفت: «اصلاً باور ندارم از فرزند خودم که همین خیل کار را او کند (او این کار را انجام داده باشد). او مورچه را آزار نمی‌داد، مرغ را کشته نمی‌توانست.»
هشت سال پیش روشنجان، برادر بزرگتر دلیرجان که متولد ۱۹۸۶ است، به روسیه رفت و ناپدید شد. والدینش نمی‌دانند او زنده است یا نه. مقامات می‌گویند، او به سوریه رفت و به اتهام دست داشتن در فعالیتهای تروریستی تحت تعقیب است.
برات میرزایف، پدر دلیرجان میرزایف در این رابطه به بی بی سی گفت: «روشنجان سال ۲۰۱۶ به مهاجرت رفته بود. چند ماه بعد پزشکان به او گفتند که ریه‌هایش مشکل دارند. در بیمارستانی در مسکو ۷ ماه بستری بود. ماه اکتبر یا نوامبر از بیمارستان مرخص شد و گفت که به سن پترزبورگ می‌رود و اتوبوس می‌گیرد. بعد از آن بی‌نام و نشان شد.»
شش ماه پیش، قبل از این که دلیرجان میرزایف به روسیه مهاجرت کند، همسر و ۴ فرزندش را به این خانه آورده بود، پس از حمله اکنون خانه خالی استخانه روشنجان در چند صد متری خانه والدینش است. خانه‌ای با دو اتاق کوچک. اطراف آن را با سیم خاردار و پارچه «دیوار» گرفته‌اند.شش ماه پیش، قبل از این که دلیرجان میرزایف به روسیه مهاجرت کند، همسر و ۴ فرزندش را به این خانه برده بود. خبر بازداشت اورا در پی حمله مسلحانه مسکو، همسر و فرزندانش از این جا شنیدند.
اکنون در این خانه کسی زندگی نمی‌کند. همسر دلیرجان پس از دیدن عکسها و تصاویر حمله مسلحانه در مسکو و بازداشت شوهرش شوکه شد و حالا در خانه مادرش زیر نظر پزشکان است.
معلم تاریخ دلیرجاندلیرجان میرزایف در مکتب روستای گله خانه در ناحیه رودکی، واقع در حومه جنوب شهر دوشنبه تحصیل کرد.از مظفر یقوبف، آموزگار تاریخ در این مکتب درباره دلیرجان میرزایف پرسیدم. او گفت: «ممکن است نافهمی کرده باشد، ممکن است فکر کرده با این راه صاحب پول و مال می‌شود و از این ماجرا خلاص می‌خورد (می‌شود).»
روستای گله خان که دلیرجان زندگی می‌کردخانه سعید اکرمسفر به چمنزارروستای چمنزار شهر وحدت، در ۲۵ کیلومتری شرق شهر دوشنبه واقع است. سعیداکرم رجب علیزاده ۳۰ ساله، یکی دیگر از متهمان حمله مسکو این جا زندگی می‌کرد.
مقامات تاجیک بستگان اورا نیز بازجویی کرده‌اند. آنها حاضر نشدند با ما صحبت کنند. خبر بازداشت سعید اکرم را تا حالا به مادرش که بیماری قلب دارد، نگفته‌اند.
به گفته عمویش سعید مختار، سال ۲۰۱۸ سعید اکرم را برای نقض مقررات اقامت در روسیه ۵ سال از حق ورود به این کشور محروم کرده بودند. او بعد از پایان این مدت، در اوایل سال میلادی جاری به روسیه برگشت.
چند سال اخیر سعید اکرم در یک بازار مصالح ساختمانی، در نزدیکی خانه‌شان مشغول کار بود و خرج روزگار خودش و همسر و دو فرزندش را تأمین می‌کرد. همکارانش حاضر نشدند با ما صحبت کنند.
گلبرگ طاهروا به یاد آورد که سال ۲۰۰۱ به سعید اکرم در کلاس اول درس دادهدر مکتب روستای چمنزار، آموزگاری به نام گلبرگ طاهروا به یاد آورد که سال ۲۰۰۱ به سعید اکرم در کلاس اول درس داده بود.خانم طاهروا به بی بی سی گفت: «کلاس اولی که درس می‌دادم، کلاس سعید اکرم بود. سال اول کارم شاید چند بار دگمه پیراهن اورا انداخته (بسته) باشم . شاید مویش را شانه کرده باشم. برای همین زود احساسی می‌شوم. (اشک می‌ریزد). باورم نیامد که پسری که ما درباره بدی او در روستا چیزی نشنیدیم، کار بدی کرده باشد.»
به گفته هم روستایی‌هایش، سعیداکرم رجب علیزاده اندیشه‌های افراطی نداشته و اهل نماز نبوده است.
محمدصابر فیضفدیدار از زادگاه جوان‌ترین متهم حمله مسکوجوانترین متهم حمله مسکو محمدصابر فیضف است که ۲۰ مه، تا کمتر از یک ماه دیگر ۲۰ ساله می‌شود. روزی که به زادگاه او- روستای محمدشاه پایان ناحیه رودکی رفتم، دروازه خانه‌شان بسته بود.
برادر و مادرش حاضر نشدند با من گپ زنند. آن روز مادر محمدصابر -سیرم فیضوا را برای بازجویی به وزارت کشور تاجیکستان دعوت کرده بودند. برادرش تنها گفت که محمدصابر پسر کوچک خانواده است و دو سال پیش به روسیه مهاجرت کرده بود. او در ولایت ایوانوفو آرایشگری می‌کرد. پدرش که حالا در روسیه است، سالها پیش، همراه مادر محمدصابر در مکتب روستا آموزگار بوده است.
محمدصابر فیضف، ۱۱ سال، در این مکتب تحصیل کرده است. من با برخی از آموزگاران سابق او صحبت کردم. هیچ کدام از آنها باور ندارند که شاگرد پیشینشان در چنین حمله مسلحانه‌ای که منجر به کشته شدن دهها نفر از افراد بی‌گناه شد، دست داشته باشد.
به گفته آموزگارانش محمدصابر به ریاضی علاقه زیادی داشت، عاشق فوتبال بود و آرزوی تحصیل در رشته پزشکی را در سر داشت. آنها از گرایش و علاقه محمد صابر به گروههای افراطگرا اظهار بی اطلاعی کردند.
عبدالعزیز عبدالسمداف، معاون مدیر مکتب شماره ۷۴ ناحیه رودکیعبدالعزیز عبدالسمداف، معاون مدیر مکتب شماره ۷۴ ناحیه رودکی در این باره گفت: «تعلیم دینی گرفتن و به نماز رفتنش را ندیده بودم. بعضی‌ها می‌گویند، گویا تعلیمات دینی می‌گرفت، اما در وقت تحصیل در مکتب چنین چیزی را ما ندیدیم. اگر بعد از فارغ شدن از مکتب تغییر نیافته باشد، رفتار و کردارش در وقت تحصیل عادی بود و باور شخص نمی‌آید که او چنین کاری کرده باشد.»به گفته سعیدرحمان حبیبف، امام مسجد روستای محمدشاه پایان ناحیه رودکی، در تفاوت با پدر و بعضی برادرانش، محمدصابر جوان مذهبی نبود. آقای حبیبف گفت: «پدرش به مسجد می‌آمد. گهگاهی یکی از برادرانش هم می‌آمد. او روزهای جمعه در نزد مسجد ما میزی می‌گذاشت برای فروش تسبیح و عطریات. بعضی وقتها محمدصابر به برادرش کمک می‌کرد.»
فریدون شمس‌الدین«زندانی و نانوایی پیشین»روستای لایاب شهر حصار، در ۴۰ کیلومتری شمال غرب شهر دوشنبه، زادگاه فریدون شمس‌الدین ۲۵ ساله است. او دو سال پیش ازدواج کرده و صاحب یک فرزند هشت ماهه است.
بستگان او هم که از سوی مقامات بازجویی شده‌اند، از گفتگو با خبرنگاران خودداری می‌کنند. فریدون شمس‌الدین شش ماه پیش برای بار چهارم به روسیه رفت.
مدرسه‌ای که فریدون می‌رفتاو حدود ۱۰ سال پیش، زمانی که محصل بود، شش سال زندانی شد. جرمش «آزار جنسی» خوانده شد، اما خانواده او این اتهام را رد می کند و می گوید به او تهمت زده‌اند و بی‌جهت به زندان رفته است.چهار سال پیش، بعد از آزادی از زندان، فریدون شمس‌الدین مدتی در نانوایی در شهر حصار کار کرد. به گفته خانواده و دوستانش او نه اهل مشروب بود و نه نماز می خواند.
چنین به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر، بیکاری، فقر و ناآگاهی باعث رو آوردن بعضی تاجیکها به سازمانها و گروههای افراطی و دهشت‌افکن در تاجیکستان و خارج از آن شده است.
پس‌لرزه‌های حمله مسلحانه مسکو
پس از گذشت سه هفته از حمله مسلحانه مسکو، وزیر خارجه تاجیکستان خواستار تحقیق «بی‌طرفانه و منصفانه» حمله مسکو شد. سراج‌الدین مهر‌الدین روز ۱۲ آوریل، در جلسه شورای وزیران خارجه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در شهر مینسک بلاروس گفت که پخش تصاویر بازداشت عاملان احتمالی حمله تروریستی در مسکو با استفاده از شکنجه علیه آنها غیرقابل قبول است.
وزیر خارجه تاجیکستان گفت که «در پی یک کارزار اطلاعاتی نادرست، در باره شهروندان تاجیکستان تصور منفی شکل می‌گیرد که نباید به آن راه داده شود. همه باید مجازات شوند: سازمان‌دهندگان، عاملان، شریکان و فرمایشگر این جنایت مدهش».
به گفته سراج‌الدین مهر‌الدین، در جریان تحقیق حمله تروریستی ۲۲ مارس در مسکو، مقامات روس باید معیار و اصول حقوق بین‌المللی و مقررات قوانین خود را، مخصوصاً در مورد فرض براعت، منع شکنجه و مناسبت بی‌رحمانه رعایت کنند.
لغو سفرهای بدون ویزای تاجیکها به ترکیه
بعد از حمله مسکو، ترکیه اعلام کرد که برای سفر شهروندان تاجیکستان به این کشور مقررات ویزا اعمال می‌کند. رجب طیب أردوغان ، رئیس جمهور ترکیه ۶ آوریل مصوبه‌ای را در این زمینه امضا کرد.
از ۲۰ آوریل شهروندان تاجیکستان با گذرنامه‌های معمولی و بدون ویزا نمی‌توانند عازم ترکیه شوند. ارزش ویزا برای یک بار سفر ۶۰ دلار و برای سفرهای متعدد ۱۹۰ دلار مقرر شده است.
تا حالا تاجیکها می‌توانستند بدون ویزا به ترکیه سفر کنند و ۹۰ روز آن جا بمانند. ترکیه در توضیح دلایل اعمال مقررات ویزا برای شهروندان تاجیکستان چیزی نگفته است، اما اکثر رسانه‌های روسی این تصمیم ترکیه را به حمله به سالن کروکوس در مسکو و یک کلیسای مسیحی در استانبول پیوند داده‌اند که در میان متهمان آن شهروندان تاجیکستان هم حضور دارند.
ترکیه پیشتر گفته بود که دستکم دو متهم حمله به تالار کروکوس بعد دیدار کوتاه‌مدتی از ترکیه، از استانبول به مسکو پرواز کرده بودند. تاجیکستان نیز اخیراً سفر بدون ویزای اتباع ترکیه به این کشور را لغو کرد و گفت که به منظور اجرای اصل «مقابله به مثل» چنین تصمیمی را اتخاذ کرده است.
امامعلی رحمان: «باید شدت مهاجرت را کاهش بدهیم»
امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان ۱۱ آوریل در مراسم افتتاح قلعه خجند در مرکز استان سغد، در شمال این کشور با اشاره به «وضع نهایت مرکب و پیچیده جهان معاصر» خواستار کاهش شدت مهاجرت شد.
آقای رحمان گفت: «در شرایط امروزه ما باید هرچه بیشتر کار کنیم، زحمت کشیم، سازیم، وطنمان را باز هم آباد گردانیم، تولید محصولات را افزایش بدهیم، کارگاه و کارخانه‌های تولیداتی بنیاد کنیم، برای هم‌دیارانمان جایهای کاری مهیا کنیم و شدت مهاجرت کاری را تا قدر امکان کاهش بدهیم.»
بسیاری بر این باورند که منظور رئیس جمهور تاجیکستان کاهش روند مهاجرت تاجیکها به روسیه است.
بازداشت یک «تاجیک داعشی» در ایتالیا
پلیس ایتالیا ۸ آوریل یک شهروند ۳۲ ساله تاجیکستان را به نام الهام سیرحمان‌زاده در فرودگاه فیومیچینوی رم بازداشت کرد. او از شهر آیندهوون هلند وارد ایتالیا شده بود.
پلیس ایتالیا اورا به تروریسم و عضویت در گروه داعش متهم کرده است. به نوشته رسانه‌ها، آقای سیرحمان‌زاده به جرم قاچاق اسلحه در اوکراین محکوم شده، ماه ژوئیه سال ۲۰۲۳ در بلژیک بازداشت شده، اما زود آزاد شده است.
به گفته مقامات ایتالیا، الهام سیرحمان‌زاده در سال ۲۰۱۴ به گروه داعش در سوریه پیوست، از آن به بعد در حال فرار بوده است و از مدارک ازبکی، قرقیزی و اوکراینی استفاده کرده است.
به گزارش رسانه‌های ایتالیا، بازداشت الهام سیرحمان‌زاده با درخواست تاجیکستان و از سوی اینترپل، پلیس بین‌المللی صورت گرفته است. مقامات تاجیکستان تا هنوز در این رابطه واکنش نشان نداده‌اند..
بازگشت اجباری یا اخراج مهاجران؟
معلوم نیست که در یک ماه آخر و در پی افزایش بیگانه‌ستیزی در روسیه چه تعداد از کارگران مهاجر تاجیک به کشورشان برگشته‌اند.
اما گزارشهای رسیده از روسیه حاکی است که بعضی از مشتریان در روسیه از خدمات رانندگان تاکسی تاجیک استفاده نمی‌کنند و پلیس روس و ساکنان بومی کارگران مهاجر تاجیک را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند.
گزارشهایی هم منتشر شده که بعضی مهاجران تاجیک را از فرودگاه مسکو به دوشنبه برگردانده‌اند. با توجه به نرخ بالای بیکاری، در تاجیکستان نگرانی از موج بازگرداندن کارگران مهاجر تاجیک از روسیه در حال افزایش است.