سکس، ناموس، شرم و اخاذی در دنیای آنلاین

بی بی سی : یک پژوهش بی‌بی‌سی نشان می‌دهد که هزاران دختر و زن جوان در جوامع سنتی شمال آفریقا، خاورمیانه و جنوب آسیا، به وسیله تصاویر خصوصی و گاه نسبتا برهنه و یا سکسی آنها مورد شرمساری و اخاذی قرار می‌گیرند.
 
در این مطلب دانیل سیلز آدامسون رویارویی تلفن‌های موبایل هوشمند و شبکه‌‍‌های اجتماعی با برداشت‌های سنتی از ناموس (حرمت) و شرم را بررسی می‌کند.
 
غدیر احمد، یک دختر ۱۸ ساله مصری، سال ۲۰۰۹ یک کلیپ ویدئو را بوسیله تلفن موبایل برای دوست پسرش فرستاد. در این ویدئو غدیر در منزل دوستان دخترش مشغول رقص بود. هیچ جنبه برهنه و یا پورنوگرافیکی نداشت ولی او لباس بدن نمایی به تن داشت و بی خیال می‌رقصید.
 
سه سال بعد وقتی رابطه آن دو تمام شد دوست پسرش با هدف انتقام گرفتن این ویدئو را روی یوتیوپ منتشر کرد. غدیر بشدت مضطرب شد. او می‌دانست که تمام ماجرا، از جمله لباسش، رقصیدنش و دوست پسر داشتن برای والدین، همسایه‌ها و کلا جامعه‌ای که در آن زنان مجبورند بدن خود را پوشانده و به اصطلاح با حیا باشند، غیرقابل قبول خواهد بود.
 
اما در سال‌هایی که از ارسال این ویدئو گذشته غدیر در عین حال در انقلاب مصر نیز شرکت کرده، حجاب خود را برداشته و به مبارزه برای حقوق زنان پیوسته است. او که از اقدام یک مرد برای شرمسار کردنش بطور علنی به خشم آمده بود از این موضوع شکایت کرد. هر چند در نهایت غدیر موفق شد آن مرد را به جرم افترا زدن و رسوایی محکوم کند ولی ویدئو روی شبکه یوتیوب باقی ماند و گروهی از مردان با منتشر کردن لینک این ویدئو در شبکه‌های اجتماعی غدیر را زیر حمله گرفته و سعی کردند او را بی اعتبار کنند.
 
در سال ۲۰۱۴ غدیر که از این آزارها و نگرانی در مورد اینکه چه کسانی ممکن است ویدئو را ببینند به تنگ آمده بود تصمیم شجاعانه‌ای گرفت. او ویدئو را در صفحه فیسبوک خودش منتشر کرد و در توضیحی همراه آن نوشت "زمان سوء استفاده از پیکر زنان برای شرمساری و وادار کردن آنان به سکوت به سر آمده. ویدئو را تماشا کنید. من رقاص خوبی هستم و هیچ دلیلی ندارد که احساس شرم کنم."
 
غدیر از اکثریت زنان عرب رک‌تر است ولی وضعیت او منحصر به فرد نیست. پژوهشی که توسط بی‌بی‌سی انجام شده نشان می‌دهد که هزاران نفر از جوانان، اساسا زنان و دختران، بوسیله تصاویر آنها که یا سرخوشی‌های کاملا بی آزار و یا تصاویر برهنه و تا حدی سکسی هستند مورد آزار، اخاذی و شرمساری قرار می‌گیرند. این تصاویر که گاه با توافق خود زنان و گاه در نتیجه حملات جنسی به دست مردان می‌افتند برای اخاذی، مجبور کردن زنان به ارسال تصاویر برهنه‌تر و حتی وادار کردن آنها به پذیرش آزار و سوء استفاده جنسی به کار برده می‌شوند.
 
انتقام به وسیله تصاویر برهنه مشکلی است که در تمام کشورهای جهان وجود دارد. نقطه قوت اصلی این تصاویر در این است که از آن می‌توان به عنوان ابزاری برای شرمساری و بی اعتبار کردن زنان سوء استفاده کرد و در برخی جوامع مسئله ناموس و شرمساری زنان موضوع بسیار مهمی است.
 
انهام ال‌عاشا، روانشناس و فعال حقوق زنان در اردن می‌گوید: "غرب فرهنگ دیگری دارد. انتشار تصاویر برهنه ممکن است فقط باعث تحقیر یک دختر شود. ولی در جامعه ما یک تصویر برهنه ممکن است به مرگ آن دختر بیانجامد. و حتی اگر زندگی فیزیکی او پایان نیابد زندگی شخصی و حرفه‌ای او نابود می‌شود. مردم ارتباط با او را قطع می‌کنند و در جامعه منزوی و مطرود می‌شود."
 این یکی از مجموعه گزارشهای در مورد پدیده خطرناک سوء استفاده از تصاویر برهنه برای تهدید، اخاذی و شرمساری جوانان، بخصوص زنان و دختران در برخی از جوامع بسیار سنتی جهان است.
 
اکثر موارد از این نوع آزار زنان گزارش نمی‌شود چون همان فشاری که باعث آسیب‌پذیری زنان می‌شود آنها را وادار می‌کند که سکوت کنند. اما وکلا، نیروی انتظامی و فعالان مدنی در تعدادی از کشورها به بی‌بی‌سی گفتند که ورود تلفن‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی باعث شیوع روشهای پنهان اخاذی و شرمساری در دنیای آنلاین شده است.
 
زهرا شرابتی یک وکیل اردنی به بی‌بی‌سی گفت طی دو سه سال گذشته او حداقل ۵۰ پرونده مربوط به سوء استفاده از تصاویر شبکه‌های اجتماعی برای تهدید و شرمساری زنان را به عهده گرفته است. او می‌گوید: "فکر می کنم در کل اردن تعداد این پرونده ها بسیار زیادتر است و حداقل ۱۰۰۰ مورد مربوط به شبکه های اجتماعی وجود دارد. فکر می‌کنم حداقل یک دختر به خاطر این موضوع کشته شده است."
 
لوی زرقات، یک مامور پلیس در ساحل غربی رود اردن می‌گوید سال گذشته واحد جرایم سایبری پلیس فلسطینیان حدود ۵۰۰ پرونده مربوط به جرایم آنلاین را بررسی کرد و موضوع بسیاری از آنها تصاویر خصوصی زنان بوده است. کمال محمود، مدیر یک وبسایت مبارزه با اخاذی در مناطق فلسطنینی می‌گوید هر سال بیش از هزار مورد درخواست کمک از سوی زنان در کشورهای مختلف عربی دریافت می‌کنند.
 
او می‌افزاید: "گاهی اوقات عکس ها سکسی نیستند و حتی عکس دختری که حجاب ندارد ممکن است رسواکننده شود. یک مرد با استفاده از این عکس ها می‌تواند به صاحب آن فشار بیاورد تا عکس‌های بیشتری برایش بفرستد. در کشورهای عربی خلیج فارس بخصوص دختران اهل عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین با مشکل اخاذی در ابعاد گسترده‌‌ای مواجه هستند. بعضی از این دختران به ما می‌گویند اگر عکس هایشان علنی شوند زندگی آنها به خطر خواهد افتاد."
 
در عربستان سعودی این مشکل چنان ابعادی پیدا کرده که پلیس امر به معروف و نهی از منکر (مذهبی) کشور برای تعقیب اخاذان و کمک به زنانی که تهدید می‌شوند یک واحد ویژه دایر کرده است. دکتر عبدالطیف الشیخ، رئیس وقت پلیس مذهبی عربستان در سال ۲۰۱۴ در مصاحبه‌ای با روزنامه‌های آن کشور گفت: "هر روز صدها زن که مورد اخاذی قرار گرفته اند با ما تماس می‌گیرند."
 
پاوان دوگال یکی از وکلای دیوان‌عالی هند موارد مربوط به سوء استفاده از تصاویر دیجیتال زنان را "سیل آسا" توصیف می‌کند. او می‌گوید: "ارزیابی من این است که در هند هر روزه هزاران مورد از این حوادث اتفاق می افتد."
 
در پاکستان، نگهت داد، مدیر یک نهاد مدنی که فعالیت آن امن کردن فضای آنلاین برای زنان است می‌گوید: "هر روز دو یا سه دختر، سالانه حدود ۹۰۰ نفر که تهدید شده اند با موسسه ما تماس می‌گیرند." او می‌افزاید: "زنان وقتی با کسی رابطه دارند عکس‌ها و ویدئوهای خود را برای دوستشان می‌فرستند و اگر این رابطه با خوبی و خوشی تمام نشود طرف مقابل از این تصاویر برای اخاذی از آنها استفاده می‌کند. و نه فقط با هدف اعمال فشار به زنان برای تداوم رابطه بلکه از آنها چیزهای عجیب و غریبی طلب می‌کنند."
 
سوء استفاده از تصاویر آنلاین از اخاذی فراتر می‌رود. نگهت داد معتقد است بین تلفن‌های هوشمند و خشونت های جنسی رابطه‌ای وجود دارد.
 
"ابتدا از تصاویر خصوصی افراد شروع شد ولی امروزه با موضوع تجاوز جنسی نیز رابطه عمیقی دارد. قبل از وجود این فناوری ها افراد متجاوز نمی دانستند به چه شکلی قربانیان خود را به سکوت وادار کنند. اما امروزه فناوری به فرهنگ تجاوز بعد جدیدی داده که فیلمبرداری از زنان هنگام تجاوز و وادر کردن آنها به سکوت بوسیله تهدید به انتشار ویدئوها در شبکه اینترنت است."
 هر چه پیامد انتشار علنی این تصاویر ویرانگرتر باشد تسلط مجرم بر قربانی بیشتر خواهد شد.
 
یک زن جوان ساکن مناطق روستایی تونس که اکنون در شمال این کشور زندانی است حکایت خود را برای بی‌بی‌سی نقل کرد. ماجرا از آنجا شروع شد که یکی از دوستان پدرش به او حمله کرد و از او عکس‌های برهنه گرفت.
 
این تصاویر او را به قربانی فرد متجاوز بدل کرد. مرد متجاوز ماهها او را مورد آزارهای شدید جنسی قرار می‌داد و از او پول اخاذی می‌کرد. زمانی که او تهدید کرد به خواهر کوچکترش نیز تجاوز خواهد کرد امل دیگر تحمل نکرد. او این مرد را به خانه‌اش دعوت کرد و او را با چاقو کشت. امل اکنون مجازات ۲۵ سال زندان خود را سپری می کند.
 یک دختر ۱۶ ساله دیگر که در مراکش قربانی تجاوز گروهی است ژوئیه/جولای سال ۲۰۱۶ پس از تهدید متجاوزین به انتشار عکس های او روی شبکه اینترنت خودسوزی کرد. مجرمان با تهدید به انتشار عکس ها تلاش می‌کردند خانواده دختر را به پس گرفتن شکایت خود وادار کنند ولی تهدیدهای آنها به خودکشی این دختر انجامید که پس از سوختگی شدید در بیمارستان جان سپرد.
 
به نظر می‌رسد استفاده از تلفن موبایل برای ضبط صحنه حملات جنسی در پاکستان و هند از هر کشور دیگری گسترده تر است.
 
در اوت/اگست ۲۰۱۶ روزنامه ایندیا تایمز در تحقیقاتی دریافت که احتمالا هر روز هزاران ویدئوی صحنه تجاوزهای جنسی به فروش می‌رسند. یک مغازه دار در شهر آگرا به این روزنامه گفت: "در مغازه‌های ایالت اوتر پردش در شمال هند فروش زیادی دارد و این فیلم های واقعی مد پر طرفدار و جدید هستند." در همان گزارش از یک مغازه دار دیگر در حال گفتگو با مشتریانش اینطور نقل می‌شود: "ممکن است دختری را که در ویدئوی داغ و جدید ظاهر می‌شود بشناسید."
 
در یک مورد از تحقیقات بی‌بی‌سی متوجه شدیم که یک کارمند ۴۰ ساله خدمات درمانی پس از انتشار ویدئوی صحنه تجاوز گروهی به او در واتس‌اپ آهالی روستایش خودکشی کرده است. به گفته همکارانش، این زن از ریش سفیدان روستا کمک خواست ولی از جامعه ای که به خاطر مورد تجاوز قرار گرفتن او را لکه‌دار و حتی گناهکار تلقی می‌کرد هیچ کمک و حمایتی دریافت نکرد.
 
اما قدرت این تصاویر در جوامع سنتی می‌تواند به اشکال مختلف تاثیر بگذارد.
 
برخی از زنان دریافته اند که اگر از این تصاویر می‌توان بعنوان ابزاری برای شرمساری و آزار زنان استفاده کرد در عین حال می‌توان همین ابزار را برای مبارزه و به چالش کشیدن فرهنگ مردسالارانه به خدمت گرفت.
 
وقتی غدیر احمد ویدئوی رقصیدن خود را در صفحه فیسبوکش منتشر کرد او فقط با فشارها برای بی اعتبار کردنش مقابله نکرد بلکه مبارزه‌ای بود با این ذهنیت که چنین تصاویری را مایه شرم زنان می‌داند.
به خاطر هیکل زنانه‌ام خجالت نمی‌کشم غدیر خودش می‌گوید:"دیروز تعدادی مرد با انتشار و اشتراک ویدئوی رقصیدن من همراه دوستانم سعی کردند مرا شرمسار کنند. من اینجا اعلام می‌کنم بله این ویدئوی من است و نه خیر من از هیکل خودم شرمنده نیستم."
 
سال ۲۰۱۱ یک زن دیگر اهل کشورهای شمال آفریقا به نام امینه سبوعی از این هم فراتر رفت. او عکسی از بدن نیمه برهنه خود را در فیسبوک منتشر کرد. او روی سینه‌های عریانش نوشته بود: "هیکلم مال من است و ناموس کس دیگری نیست." انتشار این تصاویر جنجال بزرگی در تونس به پا کرد.
 
و این اواخر دختری به نام قندیل بلوچ اهل روستایی در پنجاب پاکستان با انتشار سلفی‌های تحریک آمیز خود در شبکه‌های اجتماعی می‌خواست به شهرت برسد. او که به کیم کارداشیان پاکستان شهرت پیدا کرده بود با پیوستن به عادات سکسی که در شبکه اینترنت رواج دارد عرف‌های جامعه پاکستان را به چالش کشید. او در ژوییه امسال به خاطر "بد نام کردن خانواده" به دست برادرش به قتل رسید.
 
به نظر می‌رسد حکومت عربستان سعودی نیز به خوبی از قدرت و تاثیر گذاری تلفن‌های هوشمند و شبکه های اجتماعی باخبرند. حکومت آن کشور علاوه بر پیگرد شدید مردهایی که مرتکب این اعمال می شوند برای دختران در مورد خطرات شرمساری و آزار در شبکه‌های اجتماعی دوره‌های آموزشی دایر کرده است.
 
از یک نظر این اقدام مهمی در حفاظت از حریم خصوصی و امنیت زنان است ولی شدت و سرعت عمل مقامات عربستان در عین حال نشان می ‌هد که آنها قدرت و تاثیر گذاری فناوری‌های جدید در تغییر نحوه رفتار و ذهنیت مردم را پذیرفته اند و می‌دانند که این ابزارها به روی زنان و نحوه برخورد آنها با جسم خود عرصه‌های جدیدی را گشوده اند.